Το αρχαιολογικό Μουσείο Βόλου κτίσθηκε το 1909 με χρήματα που διέθεσε ο Αλέξης Αθανασάκης από την Πορταριά του Πηλίου, με σκοπό να φυλαχθούν σε αυτό οι γραπτές επιτύμβιες στήλες που προέρχοταν από τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλεως της Δημητριάδας (3ος αι. π.χ.) Το κτήριο είναι νεοκλασικού ρυθμού και τα σχέδια εκπονήθηκαν από τους αρχιτέκτονες Ι. Π. Σκούταρη και Α. Αγγελίδη.

Κάτοψη Μουσείου

Αίθουσα 1: Εκτίθενται αντικείμενα από τις νεότερες ανασκαφικές έρευνες σε παραθαλάσσιους προϊστορικούς οικισμούς (Πετρομαγούλα), σε τυαφικούς τύμβους (5ος αι. π.Χ.) και σε ταφικά ιερά (5ος-3ος αι. π.Χ.)

Αίθουσα 2: Τα κύρια εκθέματά της είναι γραπτές επιτύμβιες στήλες από την αρχαία Δημητριάδα, θαυμάσια δείγματα ελληνιστικής ζωγραφικής (3ος αι. π.Χ.), και ακόμη αγγεία με γραπτή διακόσμηση και κοσμήματα από τη μυκηναϊκή εποχή (2η χιλιετία π.Χ.) και την εποχή του Σιδήρου (1η χιλιετία π.Χ.)

Αίθουσα 3: Τα εκθέματά της δίνουν πληροφορίες για την εξέλιξη του ανθρώπου στη νεολιθική εποχή και τις δραστηριότητές του σε κύριους τομείς, όπως είναι η κατασκευή οικιών (υλικά δομής), η παραγωγή τροφής (εργαλεία και αγγεία) και οι εξωπαραγωγικές δραστηριότητες (ειδώλια, κοσμήματα).

Αίθουσα 4: Εκτίθενται επιτύμβιες γραπτές στήλες από την αρχαία Δημητριάδα μαζί με αγγεία, πήλινα ειδώλια, κοσμήματα και γλυπτά των ελληνιστικών και των ρωμαϊκών χρόνων (3ος αι. π.Χ. - 4ος αι. π.Χ.)

Αίθουσα 5: Παρουσιάζονται σχεδιαστικές αναπαραστάσεις τάφων που πληροφορούν για την εξέλιξη των ταφικών μνημείων από τα προϊστορικά έως τα ελληνιστικά χρόνια (3η χιλιετία - 3ος αι. π.Χ.)

Αίθουσα 6: Τάφοι μεταφερμένοι αυτούσιοι από το χώρο της ανασκαφής μαζί με το σκελετό του νεκρού και τα αφιερώματα γύρω του, που δίνουν πληροφορίες για τα έθιμα ταφής.

Αίθουσα 7: Εκτίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα θεσσαλικής πλαστικής αρχαϊκών και κλασικών χρόνων (6ος και 5ος αι. π.Χ.), και ακόμη χάλκινα αφιερώματα από το πανθεσσαλικό ιερό της Ιτωνίας Αθηνάς στη Φίλια Καρδίτσας. Εκτίθενται ακόμη ενδεικτικό υλικό από την παλαιολιθική και τη μεσολιθική εποχή από τη θεσσαλική πεδιάδα και τις όχθες του Πηνειού ποταμού.

Το Διμήνι συνολικά έχει δώσει την πιο ολοκληρωμένη εικόνα ενός νεολιθικού οικισμού μέχρι σήμερα.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Διμηνίου έγινε αρχικά γνωστός από τα λείψανα του νεολιθικού οικισμού πάνω στο λόφο. Η κεραμεική που βρέθηκε αποτέλεσε τη βάση για τη χρονολόγηση των υποπεριόδων της Νεώτερης Νεολιθικής σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Ιδιαίτερη συζήτηση έχει αναπτυχθεί σχετικά με τη λειτουργία των κυκλικών περιβόλων που περιτρέχουν τον οικισμό.

Τα τελευταία χρόνια έχει αποκαλυφθεί και πολύ σημαντικός μεγάλος μυκηναϊκός οικισμός, που ταυτίζεται με την αρχαία Ιωλκό. ΄Εχουν ανασκαφεί καλοχτισμένα σπίτια δεξιά και αριστερά από έναν μεγάλο δρόμο.

Στο νεολιθικό οικισμό έγιναν ανασκαφές κυρίως στις αρχές του αιώνα, από τους Β. Στάη και Χρ. Τσούντα (1901 - 1903). Το 1901 ανασκάφηκε από τον Β. Στάη ο θολωτός τάφος πάνω στο λόφο. Ο θολωτός τάφος, γνωστός ως "Λαμιόσπιτο", ανασκάφηκε το 1886 από τους Lolling και Wolters. Το 1977 συνεχίστηκε η ανασκαφή του νεολιθικού οικισμού από τον καθ. Γ. Χουρμουζιάδη. Το 1980 ξεκίνησε η ανασκαφή του μυκηναϊκού οικισμού από την Β. Αδρύμη-Σισμάνη, η οποία και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του Διμηνίου είναι:

Ο μεγάλος και καλά οργανωμένος οικισμός της Νεώτερης Νεολιθικής εποχής. Βρίσκεται 5 χιλιόμετρα ΝΔ του Βόλου και είναι κτισμένος με μια πρώιμη πολεοδομική αντίληψη. ΄Εχει ανασκαφεί σε μεγάλη έκταση. Τα σπίτια αποκαλύφθηκαν πάνω στο λόφο, ανάμεσα σε περιβόλους που είναι κτισμένοι κατά ζεύγη γύρω από το λόφο. Κατοικήθηκε από το τέλος της 5ης χιλιετίας π.Χ.

Στα ΝΔ του λόφου με τα νεολιθικά λείψανα, σε έκταση πάνω από 100 στρέμματα αποκαλύφθηκαν πρόσφατα τα πιο σημαντικά λείψανα του μυκηναϊκού οικισμού της περιοχής, που -σύμφωνα με την ανασκαφέα- ταυτίζεται με την αρχαία Ιωλκό. Βρέθηκαν "μεγαροειδή" σπίτια κτισμένα με ενιαίο προσανατολισμό, δεξιά και αριστερά από ένα φαρδύ δρόμο. Ο οικισμός χρονολογείται στον 15ο-12ο αιώνα π.Χ.

Θολωτός μυκηναϊκός τάφος. Βρίσκεται στα ΒΔ του λόφου με το νεολιθικό οικισμό. Πρέπει ασφαλώς να αποδοθεί στους βασιλείς του μυκηναϊκού οικισμού. Αρκετά μεγάλος, καλοκτισμένος, με ανακουφιστικό τρίγωνο και κτιστή λάρνακα στο εσωτερικό του. Λείπει το άνω μέρος του τάφου που έχει καταρρεύσει. Χρονολογείται στην ΥΕ ΙΙΙΒ2 περίοδο (δεύτερο μισό του 13ου αιώνα π.Χ.).

Θολωτός μυκηναϊκός τάφος ("Λαμιόσπιτο"). Βρίσκεται 300μ. δυτικά του λόφου με το νεολιθικό οικισμό. Σώζεται σε καλύτερη κατάσταση από τον προηγούμενο. Αν και συλημένος είχε αρκετά πλούσια ευρήματα, όπως χρυσά κοσμήματα, χάντρες και περιδέραια από υαλόμαζα, ελεφαντοστέινα εξαρτήματα και χάλκινα όπλα. Χρονολογείται στην ΥΕ ΙΙΙΑ2 περίοδο (δεύτερο μισό του 14ου αιώνα π.Χ.).

Ο οικισμός εντοπίσθηκε στο τέλος του 19ου αιώνα. Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1901-1902 από τον Χρ. Τσούντα πάνω στο λόφο Καστράκι. Το 1956 ο Δ. Ρ. Θεοχάρης άρχισε νέα ανασκαφική έρευνα στο λόφο και από το 1972 ερεύνησε τη γύρω περιοχή έξω από το λόφο, όπου αποκαλύφθηκε μεγάλος οικισμός της Μέσης Νεολιθικής εποχής.

Οι πρώτες σημαντικές, αλλά περιορισμένης έκτασης ανασκαφικές έρευνες στην περιοχή Φερών Βελεστίνου, πραγματοποιήθηκαν κατά το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα στο ναό του "Θαυλίου Διός", σε συνεργασία της Ελληνικής Αρχαιολογικής Υπηρεσίας (Α. Αρβανιτόπουλος) με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή (Y. Bequignon). Από το 1977 και εξής η ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Βόλου διενεργεί συνεχώς ανασκαφές, ελάχιστες συστηματικές (οχύρωση ακρόπολης) και κατά κανόνα σωστικές, που όμως αποκαλύπτουν αξιόλογα μνημεία. Πρόσφατα απαλλοτριώθηκαν αρκετά ακίνητα, προκειμένου να συνεχισθούν συστηματικές ανασκαφές και να αναδειχθούν τα υπάρχοντα μνημεία.

Ελάχιστες μέχρι τώρα αναστηλωτικές εργασίες πραγματοποιήθηκαν στο τείχος της ακρόπολης, ενώ καθημερινά συντηρούνται τα ευαίσθητα μνημεία. Από την ΙΓ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων έχει προταθεί η οργάνωση ενός Αρχαιολογικού-Ιστορικού Πάρκου Φερών-Βελεστίνου, που θα περιλάβει όλα τα αρχαία και νεώτερα μνημεία, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα μέσα στον πολεοδομικό ιστό της σύγχρονης κωμόπολης και γύρω από αυτόν. Η πρόταση προβλέπει και αναστηλωτικά έργα σε ορισμένα μνημεία.

Τα σημαντικότερα μνημεία και αρχιτεκτονικά σύνολα του αρχαιολογικού χώρου είναι:

Ακρόπολη. Βρίσκεται στη ΝΔ πλευρά της αρχαίας πόλης και περιλαμβάνει δύο λόφους: τη λεγόμενη "Μαγούλα Μπακάλη", όπου και η θέση του προϊστορικού οικισμού-πυρήνα της μετέπειτα πόλης, και το λόφο του "Αγίου Αθανασίου" ή "της Παναγίας", όπου σώζεται η οχύρωση του 4ου αιώνα π.Χ.

Υπέρεια Κρήνη. Πανάρχαια πηγή, "νάμα θεοφιλέστατον" (Σοφοκλής, αποσπ. 825Ν.), βρίσκεται στο κέντρο της αρχαίας πόλης και σχηματίζει μία μικρή λίμνη, που περιβάλλεται από πλατάνια. Μέσα και έξω από το νερό είναι ορατά τα λείψανα της αρχαιότητας.

Ο ναός του Θαυλίου Διός. Βρίσκεται στο βόρειο άκρο της αρχαίας πόλης. Πρόκειται για έναν από τους ελάχιστους ανασκαμμένους αρχαίους ναούς της Θεσσαλίας. ΄Ηταν περίπτερος, δωρικού ρυθμού, με 6 Χ 12 κίονες και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Σήμερα σώζεται μόνο το ΝΑ τμήμα της κρηπίδας του.

Κτήριο με στοά. Τμήμα κτηρίου ελληνιστικών χρόνων, που εντάσσεται στο ΒΑ, πεδινό τμήμα της αρχαίας πόλης, όπου πιθανόν εκτεινόταν η Αγορά. Το κτήριο έχει κιονοστοιχία δωρικού ρυθμού, οι κατώτεροι σπόνδυλοι των κιόνων της οποίας σώζονται στη θέση τους και έχουν μείνει ημίεργοι.

Αργοναυτική Εκστρατεία

Ο Πελίας, γιος του Ποσειδώνα και της Τυρός και ετεροθαλής αδελφός του Αίσονα, όταν βασίλευε στην Ιωλκό πήρε ένα χρησμό που του έλεγε πως θα έβρισκε το θάνατο από κάποιον απόγονο του Αιόλου, τον προειδο- ποιούσε μάλιστα να φυλάγεται από τον Μονοσάνδαλο, ξένο ή συμπολίτη του, που θα κατέβαινε κάποτε από τα βουνά στον κάμπο της Ιωλκού. Και να, που κάποια μέρα, ενώ οι κάτοικοι της Ιωλκού ήταν συγκεντρωμένοι στην αγορά, παρουσιάστηκε ανάμεσά τους ένας εικοσάχρονος νέος με Μαγνησιακη φορεσιά από προβιά λεοπάρδαλης ριγμένη στους ωμούς του, στο χέρι κρατούσε δύο δόρατα και φορούσε σανδάλι μόνο στο δεξί του πόδι. Ήταν ο Ιάσονας, ο γιος του Αίσονα και δισέγγονος του Αιόλου, που περνώντας τον Άναυρο έχασε το αριστερό του σανδάλι στη λάσπη του ποταμού. Ο Ιάσονας είχε ζήσει ως τότε στα βουνά κοντά στο Κένταυρο Χείρωνα και είχε ανατραφεί από τη μητέρα του Κενταύρου, τη Φιλύρα, και τη γυναίκα του, τη Χαρικλώ. Στον σοφό Κένταυρο είχε στείλει τον Ιάσονα, βρέφος ακόμα, ο Αίσονας, για να τον προφυλάξει από τον Πελία, που όχι μόνο είχε πάρει το θρόνο από τον Αίσονα, αλλά ήθελε να βλάψει και την οικογένειά του, γιατί πίστευε πως έτσι θα εξολόθρευε κάθε Αιολίδη, για τον οποίο τον είχε προειδοποιήσει ο χρησμός. Για να ξεγελάσει τον Πελία ο Αίσονας, προφασίστηκε ότι ο Ιάσονας ήταν νεκρός, και δικοί και φίλοι με μοιρολόγια που σκέπαζαν το κλάμα του βρέφους, ξεπροβόδισαν τον Ιάσονα μέσα στη νύχτα έξω από την πόλη, δήθεν για να τον θάψουν. Έτσι ο Αίσονας κατάφερε να φυγαδέψει το γιο του στη σπηλιά του Κενταύρου Χείρωνα και πότε πότε, όταν μπορούσε να ξεφύγει την άγρυπνη παρακολούθηση του Πελία, ανέβαινε και ο ίδιος στο βουνό, να δει τον Ιάσονα και να δώσει στον Κένταυρο οδηγίες για τη σωστή ανατροφή του.

  Όλοι οι κάτοικοι της Ιωλκού κοίταζαν με θαυμασμό τον όμορφο νέο με τα μακριά ξανθά μαλλιά, που τον έκαναν να μοιάζει με το θεό Απόλλωνα. Πάνω στην ώρα έφτασε με το άρμα του και ο Πελίας, που τρόμαξε μόλις αντίκριξε τον μονοσάνδαλο. Έκρυψε όμως την ταραχή του και αδιάφορα ρώτησε τον ξένο ποια είναι η πατρίδα του και η γενιά του. Ο Ιάσονας, μη γνωρίζοντας πως είχε να κάμει με το θείο του τον Πελία, του απάντησε και γύρισε για να πάρει πίσω το θρόνο της Ιωλκού, που ανήκε στο πατέρα του και στον ίδιο. Ο Πελίας δεν φανέρωσε την οργή του προς στιγμή και ο Ιάσονας ζήτησε από τους συμπολίτες του να του δείξουν το πατρικό του σπίτι. Ο Αίσονας αναγνώρισε το πρόσωπο του νέου, που πάτησε στο άχαρο σπιτικό του, τον μονάκριβο γιο του και δάκρυα χαράς άρχισαν να τρέχουν από τα γέρικα μάτια του. Τα αδέρφια του Αίσονα, ο Φέρης και ο Αμυθάονας, όταν έμαθαν πως γύρισε στην Ιωλκό ο ανιψιός τους, ήρθαν να τον συναντήσουν με τα παιδιά τους, τον Άδμητο και Μελάμποδα, και όλοι μαζί γιόρταζαν πέντε μέρες τον ερχομό του Ιάσονα. 

  Την έκτη μέρα ο Ιάσονας πήρε όλους τους συγγενείς του και παρουσιάστηκε στον Πελία. Του ζήτησε να του παραδώσει τη βασιλεία λέγοντας ότι του αφήνει τα κοπάδια και τα χωράφια που ανήκαν άλλοτε στον Ιάσονα, για να ζήσει πλούσια με την οικογένειά του. Ο Πελίας του απάντησε ότι συμφωνεί με την πρότασή του και θα του παραδώσει ευχαρίστως το θρόνο. Μόνο που έχει βάρος στη συνείδηση του μια υποχρέωση που δεν μπορεί να τη εκτελέσει πια γιατί είναι πολύ γέρος: <<Ο Φρίξος μου παρουσιάστηκε σε όνειρο και μας προτρέπει να πάμε στο παλάτι του Αιήτη και να φέρουμε πίσω στη πατρίδα την ψυχή του - που δεν μπορεί να βρει ησυχία στα ξένα - και το χρυσόμαλλο δέρας από το κριάρι που τον έσωσε. Το μαντείο που ρώτησα μου απάντησε ότι πρέπει να βιαστώ να φτιάξω καράβι και να ξεκινήσω. Εσύ, που είσαι στο άνθος της νιότης σου, έχεις τη δύναμη να εξευμενίσεις τους θεούς του Κάτω Κόσμου, για να επαναπατριστεί η ψυχή του Φρίξου, και να φέρεις το χρυσόμαλλο δέρας από την Κολχίδα. Αν αναλάβεις αυτή την αποστολή, ορκίζομαι να βάζω μάρτυρά μας τον Δία, τον πατέρα τον κοινών μας προγόνων, ότι θα σου παραδώσω το βασίλειο και την εξουσία>>. Αυτά είπε ο πονηρός Πελίας, έχοντας βέβαια άλλα στο νου του. Ο Ιάσων, με την ορμή της νιότης για περιπέτειες και κατορθώματα, δέχτηκε και άρχισε αμέσως τις ετοιμασίες για το υπερπόντιο ταξίδι στην Κολχίδα.    

Οι δρόμοι του μύθου 

Ο μύθος των Αργοναυτών του Παγασητικού Κόλπου που ξεκίνησαν να κατακτήσουν το ονειρεμένο "Ελντοράντο" της Ανατολής στα βάθη του Εύξεινου Πόντου,στην αρχαία Κολχίδα του Καυκάσου, μαγεύει πάντοτε τους Έλληνες και τους άλλους Ευρωπαίους. Τόσο, που δε διστάζουν να ξανακατασκευάσουν την Αργώ και να κωπηλατήσουν όπως στον καιρό του μυθικού Μονοσάνδαλου και των ιστορικών τριηρών για να επισκεφθούν τα ξακουστά παράλια της Μαύρης Θάλασσας, που μόλις τώρα βγαίνουν από το μύθο, για να μπούνε στη σημερινή πραγματικότητα.Και οι συμπληγάδες πέτρες ευδόκησαν τελικά να τους αφήσουν να περάσουν και παρέμειναν ανοιχτές, όπως μετά το πέρασμα της μυθικής Αργώ. Και τα καράβια
τα Ζαγοριανά σάλπαραν πάλι με όρτσα τα πανιά να ξαναβρούνε τις παλιές τους
ρότες, τα παλιά τους γνώριμα αγκυροβόλια.  

Πηγές:

1. Κόμβος Υπουργείου Πολιτισμού