Kαθιερώθηκε το 1923 στην Τσεχοσλοβακία η ημέρα των Ζώων, που εορτάζεται έκτοτε σε όλο τον κόσμο την 4η Οκτωβρίου. Σημειωτέον ότι κατά την ημέρα αυτή τιμάται η μνήμη δύο Αγίων Ζωόφιλων - Προστατών των Ζώων.

Από μεν την Ορθόδοξη Εκκλησία η μνήμη του φιλοσόφου Αγίου Ιερόθεου, Αρχιεπισκόπου-Μητροπολίτου Αθηνών προ πεντακοσίων περίπου ετών, στον οποίο οφείλεται και το "είς γάρ ψυχήν μη ζωοφίλον ούν εισελεύσεται σοφία", από δε την Καθολική Εκκλησία η μνήμη του επίσης ζωόφιλου Αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης.

Απειλούμενα είδη στην Ελλάδα

Η ζωή στον πλανήτη μας, από την εμφάνισή της μέχρι σήμερα, έχει περάσει από διάφορα στάδια εξέλιξης. Μέρος αυτής της εξελικτικής διαδικασίας αποτελεί και η εξαφάνιση ορισμένων ειδών όταν αυτά δεν μπορούν να προσαρμοστούν στο περιβάλλον τους. Ενώ όμως τα τελευταία διακόσια εκατομμύρια χρόνια ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών ήταν περίπου 90 είδη ανά αιώνα, σήμερα υπολογίζεται σε 140 είδη την ημέρα! Κάποια από αυτά δεν έχουμε καν προλάβει να τα γνωρίσουμε. Όταν χάνονται, παίρνουν μαζί τους ένα κομμάτι της γενετικής και εξελικτικής ιστορίας εκατοντάδων χρόνων, που θα μπορούσε να αποτελέσει πολύτιμη πηγή γνώσεων για τον άνθρωπο. Δυστυχώς, τα αίτια αυτής της φθίνουσας πορείας είναι ανθρωπογενή.

Απειλές

Η κυριότερη απειλή για τα ζώα και τα φυτά είναι η καταστροφή των βιοτόπων τους. Χαρακτηριστική περίπτωση ανθρώπινης επέμβασης στη φύση που μπορεί να οδηγήσει σε αφανισμό κάποια είδη, είναι τα μεγάλα αναπτυξιακά έργα. Η δημιουργία π.χ. ενός φράγματος μπορεί να αλλάξει τόσο δραματικά το περιβάλλον, ώστε πολλά είδη φυτών και ζώων της συγκεκριμένης περιοχής να μην κατορθώσουν να προσαρμοστούν. Αν μάλιστα τα είδη αυτά είναι σπάνια και έχουν περιορισμένους πληθυσμούς, τότε κινδυνεύει να χαθεί το είδος στο σύνολό του. Για παράδειγμα, αν ξεσπούσε πυρκαγιά στο δάσος των Παπάδων στη Β Εύβοια, το μόνο μέρος στον κόσμο όπου φυτρώνει η ευβοϊκή δρυς (Quercus euboica), το συγκεκριμένο είδος δέντρου θα χανόταν για πάντα. Για το λόγο αυτόν, συχνά οι επιστήμονες επικεντρώνουν την προσοχή τους στα ενδημικά και σπάνια είδη. Η χώρα μας, ένας παράδεισος βιοποικιλότητας, διαθέτει τεράστιο αριθμό ειδών, από τα οποία πολλά είναι ενδημικά και σπάνια. Σοβαρή απειλή για τα ζώα και τα φυτά αποτελεί και η αλλοίωση της γενετικής σύστασής τους λόγω της εκμετάλλευσής τους από τον άνθρωπο. Τα φυτά και τα ζώα που χρησιμοποιούνται σήμερα στη γεωργία και την κτηνοτροφία παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές σε σχέση με τα άγρια είδη από τα οποία προήλθαν, αφού ο άνθρωπος τα έχει «βελτιώσει» με στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής. Οι νέες ποικιλίες έχουν με τον καιρό εκτοπίσει τελείως τις φυσικές και αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα προσαρμογής - με αποτέλεσμα να είναι συνεχώς απαραίτητη η χρήση φυτοφαρμάκων, ορμονών και ζιζανιοκτόνων.

www.wwf.gr

Καφέ Αρκούδα

Για κάποιους πολιτισμούς η αρκούδα είναι σύμβολο αναγέννησης και παρθενογένεσης, γιατί κρύβεται στη φωλιά της στις αρχές του χειμώνα και εμφανίζεται πάλι την άνοιξη μαζί με τα μικρά της. Ζώο παρεξηγημένο, αφού παρά τις αντίθετες δοξασίες επιτίθεται μόνο αν βρεθεί σε θέση άμυνας, ζούσε κάποτε σε ολόκληρη τη γηραιά ήπειρο. Σήμερα η κατάσταση των πληθυσμών και των βιοτόπων της είναι ιδιαίτερα κρίσιμη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο: τους τελευταίους δύο αιώνες η καφέ αρκούδα έχασε το 60% της επικράτειάς της και το 50% του πληθυσμού της. Το πιο εντυπωσιακό θηλαστικό του δάσους απειλείται πλέον με εξαφάνιση.

Βιολογία

Η καφέ αρκούδα (Ursus arctos) μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα μήκος και ζυγίζει πάνω από 200 κιλά. Ζει σε ορεινά και ημιορεινά δάση, όπου διανύει μεγάλες αποστάσεις ψάχνοντας για τροφή. Αν και είναι παμφάγο ζώο, δείχνει σαφή προτίμηση στις φυτικές τροφές και ιδιαίτερα στα άγρια φρούτα, τις ρίζες και τα μανιτάρια. Επίσης της αρέσει πολύ το μέλι. Το διαιτολόγιό της περιλαμβάνει ακόμη έντομα, αμφίβια και κτηνοτροφικά ζώα. Ο βηματισμός της είναι βαρύς και άχαρος, επειδή η αρκούδα περπατά στηριζόμενη σε ολόκληρο το πέλμα κινώντας ταυτόχρονα το μπροστινό και το πίσω πόδι κάθε πλευράς. Ευκίνητη παρά τον όγκο της, μπορεί να σκαρφαλώνει σε δέντρα, καθώς και να στέκεται στα πίσω πόδια της ανιχνεύοντας καλύτερα το χώρο γύρω και τρομάζοντας με το μέγεθός της κάθε υποψήφιο εχθρό.

Αντίθετα από ό,τι πιστεύεται, η καφέ αρκούδα γίνεται επικίνδυνη μόνο όταν νιώσει να απειλείται - ιδιαίτερα όταν θέλει να προστατέψει τα μικρά της. Σπανίως επιτίθεται σε μεγάλα ζώα, παρόλο που, αν χρειαστεί, έχει τεράστια δύναμη και μπορεί να τα σκοτώσει εύκολα.

Στις αρχές του χειμώνα αποτραβιέται σε προφυλαγμένα μέρη, όπως σε κουφάλες δέντρων και σε σπηλιές. Εκεί πέφτει σε λήθαργο, μειώνοντας τις λειτουργίες του σώματός της για 4-5 μήνες. Κατά την περίοδο αυτή τρέφεται από το λίπος που είχε μαζέψει στους ιστούς της όσο ήταν δραστήρια.

Είναι μοναχικό ζώο. Το αρσενικό και το θηλυκό συναντώνται μόνο στα τέλη της άνοιξης με αρχές του καλοκαιριού για να ζευγαρώσουν. Μετά από κυοφορία 7-9 μηνών, το θηλυκό γεννά ένα ή δύο μικρά. Κατά τη γέννησή τους τα μικρά αρκουδάκια είναι γυμνά και τυφλά, και ζυγίζουν μόλις 300-500 γραμμάρια.

Τα πρώτα δύο χρόνια της ζωής τους ακολουθούν παντού τη μητέρα τους, που τα φροντίζει με προσήλωση.

Απειλές

Οι ελληνικοί πληθυσμοί του είδους είναι οι σημαντικότεροι στις νότιες περιοχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης: υπολογίζεται ότι στη χώρα μας ζουν περίπου 150 καφέ αρκούδες. Δυστυχώς όμως και εδώ παρουσιάζουν μείωση. Έτσι, ενώ παλαιότερα η καφέ αρκούδα ζούσε σχεδόν σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, σήμερα απαντάται στους κύριους ορεινούς όγκους της βόρειας και κεντρικής Πίνδου και της δυτικής Ροδόπης.

Αιτία είναι ο κατακερματισμός της γεωγραφικής ζώνης εξάπλωσης του ζώου και η μείωση των βιοτόπων του (εκτεταμένα δάση οξιάς, δρυός, μαυρόπευκου, ελάτου και ρομπόλου, σε υψόμετρο 800-2.000 μ.). Η διάνοιξη δρόμων, η κατασκευή φραγμάτων και η δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων αλλοιώνουν, υποβαθμίζουν και κατακερματίζουν τους βιότοπους της αρκούδας, προκαλώντας όχληση στο ζώο και περιορίζοντας τις κινήσεις του για αναπαραγωγή και ανεύρεση τροφής.

Η αρκούδα προστατεύεται ρητά από την ελληνική και κοινοτική νομοθεσία. Ωστόσο το ισχύον νομικό πλαίσιο ελάχιστα εφαρμόζεται στην πράξη. Ένα πολύ μικρό ποσοστό των βιότοπων της αρκούδας έχουν χαρακτηριστεί εθνικοί δρυμοί ή μνημεία της φύσης, κι αυτοί όμως υπάρχουν μόνο στα χαρτιά, χωρίς να παρέχουν προστασία στο απειλούμενο είδος. Επιπλέον, αν και το κυνήγι του ζώου απαγορεύεται από το 1969, κάθε χρόνο 15-20 αρκούδες σκοτώνονται από ασυνείδητους. Η θανάτωση από πρόθεση αποτελεί την κύρια απειλή για την επιβίωση του ελληνικού πληθυσμού της αρκούδας. Ευτυχώς, τουλάχιστον, τείνει να εκλείψει το βάρβαρο φαινόμενο της σύλληψης και αιχμαλωσίας του σπάνιου θηλαστικού από «αρκουδιάρηδες».

Βασιλαετός: ο σπανιότερος αετός της Ευρώπης χάνεται

Στην Ελλάδα ονομάζεται Βασιλαετός ή Αυτοκρατορικός Αετός. Στις Αγγλόφωνες χώρες Imperial Eagle, στις Γερμανόφωνες Kaiseradler. Η διεθνής του ονομασία στα Λατινικά, εξίσου εντυπωσιακή: Aquila heliaca, δηλ. αετός του ήλιου. Είναι από τα εντυπωσιακότερα αρπακτικά πουλιά της ηπείρου μας. Ανάμεσα στους Ευρωπαϊκούς αετούς (10 είδη) έρχεται τρίτος σε μέγεθος, μετά τον Θαλασσαετό και τον Χρυσαετό, και το άνοιγμα των φτερών του φτάνει τα δύο μέτρα.

Τα ενήλικα άτομα έχουν χρώμα κυρίως μαυριδερό-καφετί, με ωχρό-ασπροκιτρινωπό το επάνω μέρος του κεφαλιού, το σβέρκο και τα πλάγια του λαιμού. Επίσης στον κάθε ώμο έχει χαρακτηριστικό άσπρο "μπάλωμα" και η ουρά του είναι γκριζο-καφέ με στενές σκούρες ραβδώσεις και μία φαρδιά σκούρα μπάρα στην άκρη. Τα νεαρά άτομα είναι ανοιχτόχρωμα και πιο εντυπωσιακά, με βασικό χρωματισμό κοκκινωπό με σκούρα στίγματα, έχοντας ασπριδερό το πίσω μέρος της πλάτης και τα οπίσθια και σκούρες ραβδώσεις στην κοιλιά.

Αυτό το πραγματικό στολίδι της ορνιθοπανίδας μας συναντάται σε ανοιχτές στέπες, σε ξερότοπους και ακαλλιέργητα λιβάδια με ελάχιστα δένδρα και θάμνους, αλλά και σε επίπεδες καλλιεργημένες εκτάσεις, σε χαμηλό υψόμετρο. Η τροφή του αποτελείται κυρίως από θηλαστικά του αγρού και λιγότερο από σαύρες, ενώ δεν γυρίζει την πλάτη του και σε κάποιο ψοφίμι που ουσιαστικά αποτελεί ανέξοδη πηγή ενέργειας.

Για να βρει την τροφή του περιπολεί πετώντας σε μικρό ύψος, 10-20 μέτρα, ακολουθώντας τις καμπύλες του εδάφους. Εάν επισημάνει κάποιο τρωκτικό αντιδρά αστραπιαία, κλείνει τα φτερά του και πέφτει επάνω του με απίστευτη ταχύτητα. Σε μερικά μέρη τον ονομάζουν "Χελωνιάρη" γιατί σηκώνει τις χελώνες ψηλά και τις αφήνει να πέσουν στα βράχια να σπάσουν, οπότε κατεβαίνει και τις τρώει. Αυτή όμως η τεχνική ακολουθείται και από τον Χρυσαετό, αλλά και από τον Γυπαετό.

Η πληθυσμιακή κατάσταση του Βασιλαετού εμπνέει μεγάλη ανησυχία για το μέλλον του. Ενώ τον προηγούμενο αιώνα ήταν κοινός σε όλες τις ανοιχτές εκτάσεις της κεντρικής και νότιας Ευρώπης, σήμερα είναι ο πλέον σπάνιος αετός της ηπείρου και ο Ευρωπαϊκός του πληθυσμός ίσως είναι μικρότερος από 100 ζευγάρια για την ανατολική ράτσα και άλλα 60-80 ζευγάρια για την ράτσα της Ισπανίας. Χαρακτηριστικά, στην Βουλγαρία των αρχών του αιώνα υπήρχαν τουλάχιστον 2.000 πουλιά και όπως έλεγαν τότε, ήταν πολύ σπάνιο να βγεις στο ύπαιθρο της χώρας και να μη δεις έστω και ένα πουλί.

Η καταμέτρηση του 1979 υπολόγισε για την ίδια χώρα μόλις 3 ζευγάρια!

Στην Ευρωπαϊκή Ρωσία οι αριθμοί του έχουν μειωθεί επίσης δραματικά ενώ στο ασιατικό μέρος της χώρας βρίσκονται σε καλύτερη κατάσταση (από την στιγμή όμως που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η λαθροθηρία είναι ανεξέλεγκτη και κανείς δεν γνωρίζει την πραγματική κατάσταση όχι μόνο των Βασιλαετών αλλά και άλλων ευαίσθητων ειδών). Ελάχιστα πουλιά υπάρχουν στην Τσεχία-Σλοβακία, Ουγγαρία, πρώην Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία και Τουρκία. Υπάρχει εκτίμηση ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός αυτού του είδους ίσως αριθμεί λιγότερα από 1000 ζευγάρια! Στην Κύπρο το 1993 απόμεναν 1-2 ζευγάρια, ενώ το 1958 είχε γύρω στα 12. Το μόνο γνωστό πουλί σήμερα βρίσκεται σε μία κλούβα στον ζωολογικό κήπο της Λευκωσίας. Οι ντόπιοι το ονομάζουν "Γεράκα" .

Στη χώρα μας έχουμε σήμερα 2-3 ζευγάρια, που βρίσκονται κυρίως στον νομό Έβρου και στη περιοχή των Πρεσπών. Αρκετά χρόνια πριν ήταν γνωστό ότι φώλιαζε και στην Πελοπόννησο. Στην δεκαετία του '40 υπήρχαν στη χώρα περίπου 25-40 ζευγάρια γνωστά, κυρίως στον νομό Θεσσαλονίκης! Αξίζει εδώ να αναφερθεί ότι κατά το 1952 ή 1953, σε εργασίες διαπλάτυνσης της εθνικής οδού Θεσσαλονίκης - Κιλκίς και κοντά στην συμπρωτεύουσα, κόπηκε συστάδα από μερικές δεκάδες τεράστιες άγριες λεύκες, που επάνω τους βρίσκονταν 4-5 φωλιές Βασιλαετών!

www.ekpaz.gr

Caretta-caretta

Είναι ένα από τα 9 είδη θαλάσσιας χελώνας που υπάρχουν στον πλανήτη . Ζει σε όλες τις θάλασσες που φαίνονται στο χάρτη με κίτρινο χρώμα.

Η caretta-caretta είναι μετρίου μεγέθους χελώνα, το μέγεθος από το καβούκι της φτάνει τα 120 εκατοστά και το βάρος της τα 100 κιλά. Το στόμα της μοιάζει με ράμφος παπαγάλου και είναι έτσι κατασκευασμένο για να μπορεί να σπάσει τα σκληρά όστρακα και αρθρόποδα με τα οποία τρέφεται. Κάθε καλοκαίρι περισσότερες από 2.500 χελώνες caretta-caretta έρχονται να γεννήσουν τα αυγά τους στις παραλίες που φαίνονται στο χάρτη με κόκκινο χρώμα..

 Οι χελώνες έρχονται κάθε χρόνο για όλη τους τη ζωή στο ίδιο μέρος να γεννήσουν τα αυγά τους. Αν για κάποιο λόγο χαθεί η παραλία που γεννούν θα χαθούν κι αυτές μαζί τους.
Οι θηλυκές αφού ζευγαρώσουν μέσα στο νερό και μάλιστα κοντά στο χώρο ωοτοκίας, παίρνουν το δρόμο προς την παραλία κάποιο βράδυ του καλοκαιριού από το Μάιο μέχρι το τέλος Αυγούστου.

Στη ζεστή αμμουδιά, ανοίγουν ένα λάκκο και γεννάνε γύρω στα 120 αυγά, που έχουν το σχήμα και το μέγεθος μπαλάκι του πινγκ-πονγκ, και μετά τα σκεπάζουν με άμμο. Αυτή η διαδικασία κρατάει περίπου μια ώρα . Μετά από 15 μέρες η χελώνα θα ξαναεπιστρέψει στον ίδιο χώρο να γεννήσει και πάλι περίπου 120 αυγά . Αυτό μπορεί να επαναληφθεί και τρίτη και τέταρτη φορά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.

 Έπειτα από 60 περίπου μέρες τα μικρά χελωνάκια θα βγουν από τη φωλιά τους και θα κατευθυνθούν προς τη θάλασσα που είναι το πιο φωτεινό σημείο μέσα στη νύχτα. Από τα θαλάσσια ρεύματα μεταφέρονται στο ανοικτό πέλαγος. Εκεί θα περάσουν τα πρώτα 20-30 χρόνια της ζωής τους μέχρι να ενηλικιωθούν.

 Κίνδυνοι και... ελπίδες για την caretta caretta

Tα μικρά χελωνάκια από τις πρώτες στιγμές της ζωής τους αντιμετωπίζουν πολλούς κινδύνους.
Τα νεογέννητα χελωνάκια είναι φωτοτακτικά, δηλαδή κινούνται προς το πιο φωτεινό σημείο .
Σε μια παραλία το φωτεινότερο σημείο είναι η θάλασσα.

 Αν όμως υπάρχουν έντονα τεχνητά φώτα από τη μεριά της παραλίας ( π.χ. νυχτερινά κέντρα ), τότε αποπροσανατολίζονται και κατευθύνονται προς αυτά με αποτέλεσμα να πεθάνουν από εξάντληση και αφυδάτωση.

Οι κίνδυνοι όμως δεν τελειώνουν εκεί. Υπολογίζεται ότι μόνο 1 έως 2 απ΄ αυτά που θα πέσουν στο νερό θα φτάσουν μέχρι την ενηλικίωση. Λόγω του μικρού μεγέθους τους γίνονται εύκολα λεία σε μεγάλα ψάρια και θαλασσοπούλια.

Όσο μεγαλώνουν οι χελώνες, οι κίνδυνοι μειώνονται. Όταν πλέον σχηματιστεί το σκληρό τους κέλυφος κινδυνεύουν μόνο από μεγάλα ψάρια , όπως ο καρχαρίας. Ο μεγάλος τους εχθρός όμως παραμένει ο άνθρωπος. Παρ΄ όλο που δεν αποτελεί είδος διατροφής για το λαό μας συχνά πολλές χελώνες βρίσκουν το θάνατο μπλεγμένες σε δίκτυα ή από καμάκια ασυνείδητων ψαράδων.

Ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος είναι η τουριστική εκμετάλλευση των παραλίων στις οποίες γεννούν οι χελώνες. Επειδή οι συγκεκριμένες παραλίες της νοτιοδυτικής Ελλάδας και Κρήτης βρίσκονται σε αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές, η διατήρηση της παραλίας χωρίς οικοδομήματα βρίσκει αντιμέτωπους τους κατοίκους των περιοχών (ειδικά στη Ζάκυνθο που βρίσκεται και ο κυριότερος χώρος ωοτοκίας της χελώνας). Ειδικά στο παρελθόν οι αντιδράσεις συνοδεύτηκαν με πράξεις βίας και καταστροφής των φωλιών.

 www.auth.gr/virtualschool

Λύκος

Ο λύκος θυμίζει πολύ ένα μεγάλο άγριο σκύλο. Το μήκος του σώματός του μπορεί να φτάσει το ενάμισι μέτρο και το βάρος του στα 60 κιλά. Η διάρκεια ζωής του φτάνει τα 16 χρόνια.
Η κατασκευή του λύκου, ψηλά πόδια ,φαρδύ πέλμα του επιτρέπουν να περπατά με άνεση στο χιόνι. Καθημερινά διανύει μεγάλες αποστάσεις για να βρει την τροφή του και μπορεί να αναπτύξει ταχύτητα 40-50 χιλιομέτρων.

Ο λύκος έχει εξελιχθεί ώστε να τρέφεται αποκλειστικά με σάρκες. Το κρανίο του είναι μεγάλο σε σχέση με το σώμα του. Το ζώο διαθέτει συνολικά 42 δόντια με χαρακτηριστικούς τους μεγάλους κυνόδοντες. Το δάγκωμά του έχει απίστευτη δύναμη.

Κοινό χαρακτηριστικό όλων των πληθυσμών του λύκου είναι η κοινωνική οργάνωση σε μικρές ή μεγάλες ομάδες (τις αγέλες). Οι αγέλες ποικίλουν στον αριθμό των ατόμων. Συνήθως αποτελούνται από 8-16 λύκων στην Ελλάδα ενώ αλλού φτάνει και τα 30 άτομα.

Πυρήνας της αγέλης είναι το αναπαραγωγικό ζευγάρι . Κάθε ζεύγος λύκων μένει μαζί  για όλη του τη ζωή. Αρκετά συχνά μετά από άγρια μάχη τη θέση του ηττημένου αρσενικού παίρνει κάποιο άλλο. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται ουσιαστικά η αναπαραγωγή των πιο υγιών και δυνατών ατόμων.

Κάθε αγέλη κινείται σε αυστηρά καθορισμένη περιοχή . Το κυρίαρχο αρσενικό με ούρηση οριοθετεί την περιφέρεια της αγέλης. Μέσα στην περιοχή του κυνηγάει μεγάλα  και μικρότερα οπληφόρα όπως ελάφια, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αγριόγιδα και τρωκτικά όπως λαγούς και ποντίκια. Σε περιοχές του πλανήτη όπου τα φυτοφάγα αυτά ζώα αφθονούν (Β. Αμερική) ο λύκος τρέφεται αποκλειστικά με αυτά.

Στις μεσογειακές χώρες ( συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας) ο λύκος λόγω έλλειψης άγριων θηραμάτων αναγκάζεται να επιτεθεί και σε κοπάδια από γιδοπρόβατα και σπανιότερα σε βοοειδή. Σε περίπτωση δε που το κοπάδι δεν μπορεί να γλιτώσει τότε οι λύκοι σκοτώνουν μεγάλο αριθμό αιγοπροβάτων. Αυτή η αντίδραση θεωρείται φυσιολογική δεδομένου ότι τα ζώα προσπαθούν να εξασφαλίσουν τροφή για μελλοντική κατανάλωση.

Οι λύκοι ζευγαρώνουν νωρίς την άνοιξη  (Φεβρουάριο ως Απρίλιο). Μετά από εγκυμοσύνη 2 μηνών η λύκαινα γεννάει 3 - 7 μικρά. Σε δύο μήνες περίπου τα μικρά είναι σε θέση να φάνε κρέας.
Την ανατροφή των μικρών αναλαμβάνουν εκτός από τους γονείς και η υπόλοιπη αγέλη. Τα μικρά μένουν με τους γονείς τους για ένα χρόνο τουλάχιστο.

 www.auth.gr/virtualschool

Μεσογειακή Φώκια

 Η μεσογειακή φώκια Monachous Monachous είναι το σπανιότερο είδος φώκιας στον κόσμο και ένα από τα έξι περισσότερο απειλούμενα είδη. Από τα 18 είδη που υπάρχουν στον κόσμο οι συγκεκριμένες φώκιες ζουν στις θερμότερες περιοχές του πλανήτη.

Οι μεσογειακές φώκιες είναι από τα μεγαλύτερα είδη φωκιών και από τα λίγα μεγάλα θηλαστικά της Ελλάδας. Το μήκος τους φτάνει τα 3 μέτρα και το βάρος τους τα 350 κιλά. Το σώμα τους καλύπτεται από κοντό και στιλπνό τρίχωμα που ποικίλει από ανοικτό γκρι ως σκούρο καφέ ή μαύρο. Η κοιλιά είναι πιο ανοιχτόχρωμη .

Τα θηλυκά συνήθως γεννούν 1 μικρό κάθε δύο χρόνια . Γεννούν πάντα στην ξηρά, μέσα σε σκοτεινές καλά προφυλαγμένες  σπηλιές  που στο βάθος οδηγούν σε παραλία. Η εποχή των γεννήσεων είναι από τον Αύγουστο ως το Δεκέμβριο.

Τα νεογέννητα έχουν μήκος 1 μέτρο και βάρος 15 περίπου κιλά. Έχουν πυκνό τρίχωμα   χρώματος μαύρου .Για 3 μήνες περίπου από την ημέρα της γέννησής τους, θηλάζουν και έπειτα βγαίνουν σιγά σιγά και κυνηγούν την τροφή τους.

Στην αρχαία Ελλάδα γνώριζαν τα ζώα αυτά που ζούσαν κατά χιλιάδες από τις παραλίες της Χαλκιδικής (υπάρχει ένα παραθαλάσσιο μέρος στη Χαλκιδική με το όνομα Φώκιες) μέχρι την Κρήτη και την Κύπρο. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς τις αναφέρουν στα έργα τους ενώ σώζεται η απεικόνισή της σε μια υδρία ιωνικού εργαστηρίου . Η ιωνική πόλη Φώκαια έκοψε τον 6ο π.Χ. αιώνα νόμισμα με απεικόνιση της φώκιας.

Σήμερα δυστυχώς η μεσογειακή φώκια monachous monachous έχει περιοριστεί σε μια μικρή θαλάσσια περιοχή των βόρειων Σποράδων που έχει χαρακτηριστεί εθνικό θαλάσσιο πάρκο (η έντονα γαλάζια περιοχή) .
Τα ζώα που έχουν απομείνει είναι ελάχιστα   (κάτω από 50) .Οι λόγοι της δραματικής (σε σημείο εξαφάνισης) μείωσης της φώκιας είναι λίγο πολύ γνωστοί και οφείλονται στις δραστηριότητες του ανθρώπου.

Οι φώκιες συχνά αναγκάζονται να διανύσουν δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιόμετρα (η γαλάζια ριγωτή περιοχή δείχνει τη μέγιστη περιοχή μετακίνησής τους) για να βρουν την τροφή τους, που αποτελείται κυρίως από ψάρια και μαλάκια.

Εταιρεία για τη μελέτη και προστασία της μεσογειακής φώκιας.

Μπροστά στον κίνδυνο να εξαφανιστεί οριστικά αυτό το χαριτωμένο ζώο , ιδρύθηκε το 1988 η ΜΟm (εταιρεία για τη μελέτη και προστασία της μεσογειακής φώκιας).
Η εταιρεία έχει ως στόχους τη μείωση της θνησιμότητας των φωκιών .
Τη διάσωση και περίθαλψη τραυματισμένων ή ορφανών ζώων .
Τον περιορισμό της ρύπανσης και της υπεραλίευσης.
Την ενημέρωση και εκπαίδευση του κοινού.

Σήμερα λειτουργεί στην Αλόννησο Κέντρο Ενημέρωσης και Πληροφόρησης ντόπιων και τουριστών που θέλουν να μάθουν περισσότερα για τη μεσογειακή φώκια.
Παράλληλα έχει δοθεί έμφαση στην περιβαλλοντική εκπαίδευση των μαθητών των παράκτιων περιοχών και των μεγάλων αστικών κέντρων. Γύρω στα 20.000 παιδιά παρακολουθούν κάθε χρόνο το πρόγραμμα για τη μεσογειακή φώκια.

Καθημερινά το ειδικό ταχύπλοο σκάφος "Αλόννησος" επιτηρεί το θαλάσσιο πάρκο Β. Σποράδων και βοηθάει το Λιμεναρχείο στον έλεγχο των σκαφών που εισέρχονται σ΄ αυτό.

Ένα άλλο πρόγραμμα έχει να κάνει με την παρακολούθηση των μεσογειακών φωκιών στην ευρύτερη περιοχή του Αιγαίου . Στο πρόγραμμα αυτό παίρνουν μέρος  κυρίως βιολόγοι που χρησιμοποιούν το ερευνητικό σκάφος "ΙFAW-ΟΔΥΣΣΕΙΑ".

Τέλος στην Αλόννησο λειτουργεί Μονάδα Περίθαλψης φωκιών , με στόχο τη διάσωση , περίθαλψη και επανένταξη στο φυσικό τους περιβάλλον τραυματισμένων ή ορφανών φωκιών. Το κέντρο άρχισε να λειτουργεί το 1990 με δωρεά της κινητής μονάδας εντατικής θεραπείας από το ολλανδικό κέντρο περίθαλψης φωκιών και τη μετεκπαίδευση βιολόγων της ΜΟm στην Ολλανδία.

 www.auth.gr/virtualschool

Μαρία Γανωτή - Φ.Δραγούμης

Α. Μικρό Ιστορικό.

Η πρώτη οργανωμένη προσπάθεια περίθαλψης άγριων ζώων στη χώρα μας με σκοπό την επανένταξή τους στο φυσικό περιβάλλον ξεκίνησε το 1984, όταν, στη Θεσσαλονίκη , μια παρέα φοιτητών δημιούργησε την "Ομάδα Περίθαλψης Άγριων Πουλιών". Εκείνη τη χρονιά, τον Απρίλη, απελευθέρωσαν τα πουλιά πού είχαν φροντίσει. Αυτά ήταν τα πρώτα πουλιά πού, αν και είχαν βρεθεί τραυματισμένα δεν κατέληξαν όπως όλα τα άλλα, είτε σε κάποιο ζωολογικό κήπο, είτε ταριχευμένα. Επρόκειτο για δύο βραχοκιρκίνεζα, έναν χουχουριστή καί μια γερακίνα.

Σύντομα, η ομάδα αυτή προσαρτήθηκε στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία κι απετέλεσε το πρώτο, εκτός Αθηνών, παράρτημά της. Στο τέλος της δεκαετίας, διάφορες συγκυρίες συνετέλεσαν ώστε η έδρα της δραστηριότητας να μεταφερθεί στη Νότια Ελλάδα, στην Αίγινα. Ο αυξανόμενος όγκος δουλειάς και η εξειδίκευση δημιούργησαν και την ανάγκη για ευελιξία, αυτόνομο πρόγραμμα εξεύρεσης πόρων κι ανεξαρτητοποίηση από την Ε.Ο.Ε, πράγμα που ολοκληρώθηκε το 1990, όταν ιδρύθηκε η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία, "Ελληνικό Κέντρο Περίθαλψης Άγριων Ζώων και Πουλιών" με τον προφανή πλεονασμό στον τίτλο, αναγκαίο όμως, γιατί πολλοί θεωρούν ζώα μόνο τα θηλαστικά.

Εκτός από πουλιά, καταφθάνουν στην Αίγινα τώρα πια, αλεπούδες, κουνάβια, χελώνες χερσαίες και θαλάσσιες, λύκοι καθώς και η πρώτη κατασχεμένη αρκούδα (η Κούκλα) που σήμερα φιλοξενείται στο Νυμφαίο. Η ανάγκη για περαιτέρω εξειδίκευση έγινε από νωρίς φανερή, καθώς διάφορα είδη ζώων απαιτούσαν και διαφορετικού τύπου εγκαταστάσεις και χειρισμό, ιδίως τα μεγάλα θηλαστικά και τα θαλάσσια κήτη.

Στα χρόνια αυτά , εκατοντάδες άνθρωποι απ' όλη την Ελλάδα αλλά κι απ' το εξωτερικό, έρχονται στην Αίγινα και συμμετέχουν εθελοντικά στις εργασίες του Κέντρου, δίνοντας έναν "κινηματικό" χαρακτήρα στην όλη προσπάθεια. Ακόμη και σήμερα, το κέντρο βασίζεται στην εθελοντική προσφορά δουλειάς και στην οικονομική συνεισφορά των μελών και φίλων του. Στον οικονομικό τομέα, δυστυχώς, οι δυσκολίες εξακολουθούν να είναι σοβαρές, καθώς δεν υπάρχει μόνιμη εξασφάλιση πόρων για τη λειτουργία του.

Το 1990 , ο τότε υπουργός Γεωργίας κ.Χατζηγάκης, υπογράφει την πρώτη άδεια που δίνεται στην Ελλάδα για κατοχή άγριων ζώων από ιδιωτικό φορέα, με την οποία το ΕΚΠΑΖ νομιμοποιείται να κατέχει, να περιθάλπει και να απελευθερώνει άγρια ζώα. Ακολουθεί πανομοιότυπη άδεια στη Μ.Ο.Μ. για περίθαλψη φωκιών, στον Αρκτούρο μετά από λίγα χρόνια και, τέλος, στο Σύλλογο Προστασίας Θαλάσσιας Χελώνας. Μέχρι σήμερα δεν έχει δοθεί άλλη άδεια, αφ' ενός γιατί οι καταστάσεις δεν πιέζουν με τον ίδιο τρόπο και αφ' ετέρου διότι εκκρεμεί η αναδιάρθρωση όλης της σχετικής νομοθεσίας, ώστε να τεθούν προϋποθέσεις και προδιαγραφές για τη λειτουργία κέντρων περίθαλψης. Στην αρχή της χρονιάς το ΥΠΓΕ κάλεσε σε σύσκεψη εκπροσώπους των φορέων που ασχολούνται με τήν περίθαλψη άγριων ζώων, της Ελλ. Ορνιθολογικής Εταιρείας και της Κτηνιατρικής Σχολής του ΑΠΘ, στην οποία, από κοινού με τούς νομικούς συμβούλους του υπουργείου, τέθηκαν οι βάσεις για τη διατύπωση αυτών των προϋποθέσεων.

Στο τέλος του 1996 , η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ενέκρινε το πρόγραμμα της Νομαρχίας Πειραιά για τη δημιουργία εγκαταστάσεων που θα στεγάσουν τις δραστηριότητες του ΕΚΠΑΖ και θα περιλαμβάνουν την υποδομή Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης. Το έργο χρηματοδοτείται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για το Περιβάλλον και θα ολοκληρωθεί σ' ένα χρόνο. Έτσι, όλα δείχνουν ότι ξεκινάει μια νέα φάση στην ιστορία της περίθαλψης στην Ελλάδα.

Β . Ο χαρακτήρας και η σημασία της περίθαλψης στην Ελλάδα.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι τέσσερις οργανώσεις που ασχολήθηκαν, η ασχολούνται επίσημα με την περίθαλψη (ΕΟΕ, ΕΚΠΑΖ, Αρκτούρος, ΜΟΜ, ΣΠΘΧ) τοποθέτησαν από την αρχή τη δραστηριότητά τους στο χώρο του "Wildlife Conservation" κι όχι σ' αυτόν του "Animal Welfare", παρότι, για να μπορέσει να λειτουργήσει ένα κέντρο περίθαλψης, σ' ένα μεγάλο βαθμό απευθύνεται στα φιλοζωικά αισθήματα του κοινού (π.χ., για τις αποστολές των τραυματισμένων ζώων ) και συνεπώς βρίσκεται στη χρυσή τομή ανάμεσα στις δύο αυτές (ενίοτε και ακραίες) τάσεις ενδιαφέροντος για τα ζώα, φέρνοντας σ' επαφή και συνεργασία, τον άνθρωπο που αγαπάει τα ζώα ως φιλόζωος κι εκείνον που ενδιαφέρεται μόνο για την επιβίωση ειδών που κινδυνεύουν να χαθούν.

Οι δύο αυτές τάσεις, σ' ένα κέντρο περίθαλψης, πρέπει να ισορροπούν, κι αυτό ακριβώς είναι ένα δύσκολο στοιχείο της αποστολής του, γιατί δεν επιτρέπει εύκολες λύσεις. Από την άλλη, αυξάνει την αποτελεσματικότητά του σε σχέση με άλλες περιβαλλοντικές δραστηριότητες, προσδίδει ιδιαίτερο βάθος στη λειτουργία του, και το κάνει προσιτό σε πολύ ευρύτερο κοινό. Αν περιοριζόταν σ' ένα απ΄τα δύο, τουλάχιστον στην Ελλάδα, η λειτουργία του δεν θα είχε πολύ νόημα. Η σύνδεση λοιπόν της περίθαλψης με την προστασία της φύσης,(ειδών και βιοτόπων), έχει καθοριστική σημασία γιατί στο ζήτημα της ευαισθητοποίησης του κοινού, έχει άμεσο και εύκολα κατανοητό χαρακτήρα . Αυτό βέβαια απαιτεί βαθιά γνώση και σε πολλές περιπτώσεις, προσεκτικούς κι υπεύθυνους χειρισμούς.
Πολύ σημαντική επίσης είναι η συμβολή της περίθαλψης στην καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα άγρια ζώα . Η ανάδειξη, π.χ. του κυνηγιού ως ενός σημαντικού κινδύνου που απειλεί πολλά σπάνια είδη πουλιών οφείλεται στη δραστηριότητα του ΕΚΠΑΖ, από τα στοιχεία του οποίου προκύπτουν πολύτιμα συμπεράσματα κυρίως για την ορνιθοπανίδα. Με αυτό το σκεπτικό επελέγη ως θέμα πτυχιακής μελέτης στο τμήμα περιβάλλοντος του Παν.Αιγαίου η οργάνωση, παρουσίαση και ανάλυση των στοιχείων του ΕΚΠΑΖ (Ανδρέας Παυλίδης). Εξ' άλλου, η περίθαλψη από τους Αρκτούρο- ΜΟΜ- ΣΠΘΧ των λεγόμενων " παρεξηγημένων" ζώων, που σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονται ανταγωνιστικά προς την οικονομική δραστηριότητα του ανθρώπου, έχει επιτύχει σε μεγάλο βαθμό να βελτιώσει την "εικόνα" των ζώων αυτών, ούτως ώστε τα προγράμματα προστασίας των ειδών να διεκπεραιώνονται με επιτυχία.

Γιά όλους αυτούς τους λόγους έχει σημασία να κρατηθεί η περίθαλψη των άγριων ζώων στα ίδια πλαίσια. Στην Ελλάδα όπου το αίτημα της προστασίας της φύσης έχει τεθεί ουσιαστικά τα τελευταία είκοσι χρόνια , που οι μελέτες είναι ακόμα λιγοστές, και η ευαισθησία του κοινού μόλις την τελευταία δεκαετία έχει αρχίσει να αφυπνίζεται, οι ευθύνες των ανθρώπων της περίθαλψης είναι μεγάλες και τα βήματα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά. Η πρόκληση ισχυρών συναισθημάτων στο κοινό μέσω της εικόνας των τραυματισμένων ζώων, δεν είναι πανάκεια για κάθε περίπτωση και τα αποτελέσματα δεν αποβαίνουν πάντα υπέρ της προστασίας.

Τό θέμα παραμένει ανοιχτό για συζητήσεις και ανταλλαγή απόψεων. Ίσως ένα συνέδριο με θέμα την περίθαλψη να αποδεικνυόταν πολύ χρήσιμο στο άμεσο μέλλον, πόσο μάλλον που τα τελευταία δύο χρόνια έχουν παρουσιαστεί αρκετοί ενδιαφερόμενοι.

ΥΓ. Εκτός από τους τέσσερις φορείς που ασχολούνται από χρόνια με την περίθαλψη, λειτουργεί ο Σταθμός βοήθειας και προστασίας Άγριων Ζώων Νομού Μαγνησίας, σε στενή συνεργασία με το ΕΚΠΑΖ . Πρόσφατα έχει εμφανιστεί ο Σύλλογος Περίθαλψης Άγριων Ζώων Πάρου και μια αντίστοιχη δραστηριότητα στη Θέρμη Λέσβου. Η ενημέρωση που έχουμε για τη δράση τους είναι ελλιπής γιατί ως σήμερα δεν έχουν συνεργαστεί με τις οργανώσεις που έχουμε αναφέρει σ' αυτό το άρθρο.

www.ekpaz.gr

Τι να κάνετε όταν βρείτε ένα τραυματισμένο ή άρρωστο ζώο

Τι να Μ Η Ν κάνετε όταν βρείτε ένα τραυματισμένο πουλί

Βάλτε το πουλί μέσα σ' ένα χαρτόκουτο έτσι που να χωράει άνετα και να μπορεί να σταθεί όρθιο.

Τοποθετήστε από κάτω εφημερίδες, σχισμένες σε λουρίδες για να απορροφούν τις κουτσουλιές του.

Ανοίξτε μικρές τρύπες, ώστε να παίρνει αέρα αλλά να είναι σκοτεινά.

Το χαρτόκουτο δεν πρέπει να είναι τεράστιο, ούτε και πολύ μικρό.

Κλείστε το καλά. Μην το αφήσετε να κυκλοφοράει ελεύθερο γιατί θα χειροτερέψει τα τραύματά του.

Το κουτί και το σκοτάδι είναι η καλύτερη προσωρινή ακινητοποίηση που μπορείτε να προσφέρετε για τα κατάγματά του. Οτιδήποτε άλλο θα το ταλαιπωρήσει.

Αφήστε το κάμποση ώρα σε ήσυχο και ζεστό μέρος (όχι όμως στον ήλιο) για να ξεπεράσει όσο γίνεται το σοκ.

Τα περισσότερα τραυματισμένα πουλιά δεν πεθαίνουν απ' την πείνα αλλά απ' την αφυδάτωση.

Δώστε του νερό με ζάχαρη και ίσως ελάχιστο αλάτι με μια σύριγγα απ' την οποία έχετε βγάλει τη βελόνα. Ίσως χρειαστούν δύο άτομα και μια πετσέτα, αν έχει επικίνδυνα νύχια.

Για να το πιάσετε σκεπάστε το κεφάλι του με την πετσέτα και κρατήστε το απ' το σώμα, τα πόδια και την ουρά σαν ανθοδέσμη. Αν το ράμφος του είναι μυτερό, προσέξτε τα μάτια σας.

Αν είναι πολύ μικρό η δεν ανοίγει εύκολα το ράμφος, στάξτε το νερό στα ρουθούνια του. Μη φοβάστε, δεν θα πνιγεί.

Ξαναβάλετε το στο κουτί κι αφήστε το ήσυχο.

Μην κάνετε τίποτε άλλο. Μη δώσετε τροφή η φάρμακα. Μάλλον κακό θα του κάνουν σ΄ αυτή τη φάση παρά καλό. Αν έχει καιρό να φάει, ούτως ή άλλως δεν πρέπει να φάει πολύ. Αν έχει φάει πρόσφατα δεν είναι ανάγκη να ξαναφάει τώρα. Εχετε λοιπόν ήδη κάνει το καλύτερο που μπορείτε για να του σώσετε τη ζωή.

Απομένει να επικοινωνήσετε με το ΕΚΠΑΖ για περισσότερες οδηγίες.

ΠΑΡΤΕ  ΤΗΛΕΦΩΝΟ!

Σταθμός Βοήθειας και Προστασίας Άγριων Ζώων και Πουλιών Μαγνησίας

0421-80483 & 82604 Βόλος

Αίγινα: 0297-28367,
Αθήνα: (01) - 95 20 117,
Κινητά: 0945-376127, 0977-231983, 0944-261063,
Παράρτημα Θεσσαλονίκης: 031-724969.

www.ekpaz.gr

Αρχή Σελίδας