«Συνομιλία»
3.500 ετών!
Ένα
από τα
μεγαλύτερα
αινίγματα της
προϊστορικής
περιόδου, την
ερμηνεία της
γραμμικής
γραφής Α,
επιχειρεί να
λύσει, με τη
βοήθεια των
ηλεκτρονικών
υπολογιστών ο
μαθηματικός
Μηνάς
Τσικριτζής. Το
βιβλίο του με
τίτλο «Γραμμική
Α, συμβολή στην
κατανόηση
μιας
αιγαιακής
γραφής»,
εκδίδεται τις
επόμενες
ημέρες από τη
Βικελαία
Δημοτική
Βιβλιοθήκη
Ηρακλείου, με
φιλολογική
επιμέλεια της
φιλολόγου κ.
Σούλας
Ψαρουλάκη και
πρόλογο της κ.
Κατερίνας
Κόπακα,
επικούρου
καθηγήτριας
του
Πανεπιστημίου
Κρήτης.
Ο
μυστηριώδης
και
γοητευτικός
κόσμος του
πρώιμου
μινωικού
πολιτισμού,
αποτυπωμένος
σε
εκατοντάδες
εγχάρακτες
επιγραφές
πάνω σε αγγεία,
σφραγιδόλιθους,
ειδώλια,
λατρευτικά
αντικείμενα
και οικιακά
σκεύη, λύνει τη
σιωπή του
αποκαλύπτοντας
πολύτιμες
πληροφορίες
για τις
εμπορικές και
οικονομικές
σχέσεις των
πόλεων, τις
αμοιβές (σιτηρέσια)
των εργατών, τα
παραγόμενα
αγροτικά και
κτηνοτροφικά
προϊόντα
καθώς και τις
θρησκευτικές
και
λατρευτικές
συνήθειες των
ανθρώπων 14.000
χρόνια πριν
από εμάς.
Το
1450 π.Χ.
Η
γραμμική Α που
επινοήθηκε
στην Κρήτη το
πρώτο ήμισυ
της 2ης π.Χ.
χιλιετίας,
αποτελεί μια
από τις
αρχαιότερες
συλλαβικές
γραφές της
ανθρωπότητας
μαζί με τα
ιερογλυφικά,
την πιο παλιά
γραφή του
ευρωπαϊκού
πολιτισμού.
Από τη
γραμμική Α,
δημιουργήθηκαν
με την έλευση
των Μυκηναίων
(1450 π.Χ.), η γραμμική
Β, η τρίτη
συνιστώσα των
γνωστών
αιγαιακών
συστημάτων
γραφής.
Στα
μέσα της 10ετίας
του 1950, ο
πολύπειρος
αποκρυπτογράφος
του αγγλικού
στρατού Μ. Ventris
κατάφερε να
διαβάσει τη
γραμμική
γραφή Β. Το
μεγαλειώδες
επίτευγμά του,
εκτός των
άλλων,
μετέφερε την
αρχή της
ελληνικής
γλώσσας 650
χρόνια πριν
από τον Όμηρο.
Μετά
και την
επιτυχία αυτή,
δεκάδες
επιστήμονες,
κυρίως ξένοι,
προσπάθησαν
να
διεισδύσουν
στα άδυτα της
γραμμικής Α. Η
βάση των μεθόδων
τους ήταν τα
κοινά
ιδεογράμματα
στις δύο
γραφές. Η
μεταγραφή με
βάση τις
φωνητικές
αξίες της
γραμμικής Β,
τους οδήγησε
σε ακατανόητα
κείμενα και
μερικοί
υποστήριξαν
ότι πρόκειται
για μια άλλη,
πολύ
διαφορετική
γλώσσα, στην
οποία
αναγνώριζαν
λέξεις
σημιτικής,
λουβιτικής,
χιτικής και
άλλων αρχαίων
γλωσσών.
Ο
Μηνάς
Τσικριτζής
ακολούθησε
μια
διαφορετική
μεθοδολογική
προσέγγιση,
την οποία
περιγράφει
στην εισαγωγή
του βιβλίου
του:
«Με
τη μελέτη της
γραμμικής Α
πρωτοασχολήθηκα
το 1995, εντελώς
τυχαία. Στο
πλαίσιο των
μεταπτυχιακών
μου σπουδών
στο Θεολογικό
Τμήμα του Α.Π.Θ.,
ανέπτυξα ένα
αλγόριθμο
ελέγχου της
ταυτότητας
και της
γνησιότητας
των
ψευδεπίγραφων
χριστιανικών
κειμένων,
εφαρμόζοντας
στατιστικές
μεθόδους πάνω
στα φωνήματα,
τις
συλλαβικές
αξίες και τη
συχνότητα των
ριζών των
λέξεων που
συνθέτουν ένα
κείμενο. Κατά
τη διάρκεια
δοκιμών που
έγιναν για το
παραπάνω
πρόγραμμα,
επιχείρησα να
εφαρμόσω τη
μέθοδο και στα
αρχεία των
λέξεων της
γραμμικής Α
και Β, αρχεία
που
δημιούργησα
με βάση τα
διαθέσιμα
συλλαβογράμματα
των δύο γραφών.
Από την
επεξεργασία
των
συγκεκριμένων
αρχείων
προέκυψε το
συμπέρασμα
ότι οι
φωνητικές
αξίες 20
συλλαβογραμμάτων
της γραμμικής
Α, που μέχρι
τότε έπαιρναν
στη
βιβλιογραφία
τις φωνητικές
αξίες των
αντίστοιχών
τους της
γραμμικής Β, με
μόνο κριτήριο
τη
μορφολογική
ομοιότητα των
συμβόλων, θα
μπορούσαν να
αλλάξουν, αν
εχρησιμοποιείτο
ως επιπλέον
κριτήριο και η
συχνότητα
εμφάνισής
τους στην αρχή
και το τέλος
των λέξεων».
Στις
256 σελίδες του
βιβλίου μέσα
από πίνακες,
διαγράμματα,
ταξινομήσεις
και
στατιστικές, ο
Μ. Τσικριτζής,
αναλύει τους
κανόνες
γραμματικής
και σύνταξης,
τη φωνολογία
και τους
κανόνες
τονισμού της
γραμμικής Α,
για να
καταλήξει
στην ανάγνωσή
της.
Ιδιαίτερα
σημαντικό
είναι ότι η
ερμηνεία των
λέξεων
σχετίζεται με
τη χρήση των
αντικειμένων
που βρέθηκαν
στους
αρχαιολογικούς
χώρους.
Παράδειγμα:
στην πέτρινη
τράπεζα που
βρέθηκε στο
ιερό του Ερμή
και της
Αφροδίτης, στη
Σύμη Βιάνου, η
επιγραφή
γράφει:
Α-ta-nfa-wa-ja,
e-nda-mi: Αθηνά
βασίλισσα, σε
αυτόν τον τόπο
διαμένουσα.
Στο
ακέφαλο
γυναικείο
ειδώλιο από
τον Πόρο
Ηρακλείου
μεταγράφεται:
ri-pe-ti, a-sa-sa, ra-pa
Λυπέντι
άσσα λαβά
Λάβε
όσα προξενούν
θλίψη
Πρόκειται
ίσως περί
ευχής για
απαλλαγή του
δωρητή από τη
θλίψη.
Σε
πύλινο
σφράγισμα
σημειώνεται
στη μια πλευρά
η λέξη si-tu (προϊόν
που
αποστέλλεται,
πιθανόν
σιτάρι) και
στην άλλη του
αποδέκτη που
αναφέρεται ως
Ρa-ta-jo, το κύριο
όνομα
Πανταίος που
συναντούμε
και στη
γραμμική Β.
Σε
πολλές
επιγραφές,
κυρίως από την
Αγία Τριάδα,
προσδιορίζεται
με μεγάλη
ακρίβεια το
σιτηρέσιο των
εργατών,
προσδιορίζεται
ο αριθμός τους,
650, τα αντίστοιχα
σκεύη τους για
το γεύμα και η
ποσότητα του
φαγητού για
τον καθένα.
Κυρίως σε
σιτάρι, λάδι
και σύκα.
Μονάδες
μέτρησης
Με
τη μέθοδο του Μ.
Τσικριτζή
προσδιορίζονται
οι μονάδες
μέτρησης
στερεών και
υγρών και ο
αριθμός και το
είδος των ζώων (βόδια,
αίγες, κριάρια).
Στο
βιβλίο
μελετήθηκαν 55
επιγραφές σε
πινακίδες και
αντικείμενα
και 830, από τα 1.020,
ενεπίγραφα
σφραγίσματα.
Ποσοστό 65% του
συνόλου των 1.430
γραπτών
τεκμηρίων της
γραμμικής Α. Ο
αριθμός των
λέξεων που
προσεγγίζει η
μελέτη είναι 145
περίπου και
αντιστοιχεί
στο 25% του
συνόλου των 571
λέξεων που
είναι γνωστές
στη γραμμική Α.
